Μπούτρος Μπούτρος – Γκάλι

Αιγύπτιος διπλωμάτης και πολιτικός, που διατέλεσε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ από το 1992 έως το 1996. Η θητεία του σημαδεύτηκε από τον πόλεμο στην άλλοτε Γιουγκοσλαβία, τον λιμό και τη γενοκτονία στην Αφρική, τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις του με τις ΗΠΑ, αλλά και τις καλές του υπηρεσίες για τη λύση του Κυπριακού, που έμειναν στην ιστορία ως «δέσμη ιδεών Γκάλι».

Ο Μπούτρος Μπούτρος – Γκάλι (Boutros Boutros – Ghali) γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1922 στο Κάιρο. Ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας Κοπτών, της χριστιανικής μειονότητας της Αιγύπτου. Ο παππούς του Μπούτρος Γκάλι διετέλεσε πρωθυπουργός της Αιγύπτου από το 1908 μέχρι τη δολοφονία του το 1910.

O Γκάλι σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς σχέσεις στο Παρίσι. Το 1949 διορίστηκε καθηγητής του διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, θέση που κράτησε έως το 1979. Η πολιτική του καριέρα ξεκίνησε με την άνοδο του Ανουάρ Ελ Σαντάτ στην προεδρία της Αιγύπτου και συνεχίστηκε επί Χόσνι Μουμπάρακ. Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου από το 1977 έως το 1991.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του συνόδευσε τον Σαντάτ στην ιστορική επίσκεψή του στην Ιερουσαλήμ (19 Νοεμβρίου 1977) και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ (18 Σεπτεμβρίου 1978). Επί των ημερών του Μουμπάρακ, υπήρξε ο αρχιτέκτονας της επανόδου της Αιγύπτου στο επίκεντρο του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας, του κινήματος των Αδεσμεύτων και του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης.

Την 1η Ιανουαρίου 1992 μεταπήδησε στην ηγεσία του ΟΗΕ με τη βοήθεια της Γαλλίας και των γαλλόφωνων χωρών. Για τον αγγλοσαξονικό κόσμο, ο Γκάλι θεωρείτο ως το τέλος της θητείας του «άνθρωπος της Γαλλίας». Υπήρξε πρώτος άραβας και αφρικανός γενικός γραμματέας του διεθνούς οργανισμού.

Μία από τις πρώτες προκλήσεις της θητείας του στον ΟΗΕ ήταν ο λιμός στη Σομαλία και η οργάνωση της πρώτης ευρείας κλίμακας επιχείρησης αρωγής στο κράτος αυτό, που βρίσκεται στο Κέρας της Αφρικής. Αλλά οι προσπάθειές του αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς, τόσο εκεί, όσο και αλλού, στο ταραχώδες και ευμετάβλητο μετασοβιετικό διεθνές σκηνικό.

Ο Γκάλι δέχθηκε τα σφοδρότερα πυρά, γιατί δεν ανέλαβε δράση κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας στη Ρουάντα (1994) και δεν πίεσε ώστε να επέμβει ο Οργανισμός για να τερματιστεί ο εμφύλιος πόλεμος στην Αγκόλα, που ήταν τότε η πιο μακρόχρονη ένοπλη σύρραξη στον κόσμο. Επικρίσεις δέχτηκε και για τη στάση του στον Γιουγκοσλαβικό Εμφύλιο και την άρνησή του να συναινέσει στη διεξαγωγή βομβαρδισμών κατά των Σέρβων της Βοσνίας.

Πολλές φορές αποδοκιμάστηκε έντονα, κατά τη διάρκεια επισκέψεών του στο Σαράγεβο, στο Μογκαντίσου και στην Αντίς Αμπέμπα. Αλλά το προσωπικό του στιλ ήταν διαφορετικό από εκείνο των περισσότερων διπλωματών. Προτιμούσε να αντιμετωπίζει τους διαδηλωτές και τους επικριτές του κατά πρόσωπο, όταν του το επέτρεπαν οι σωματοφύλακές του. «Είμαι συνηθισμένος, οι φονταμενταλιστές στην Αίγυπτο λογομαχούσαν συχνά μαζί μου» έλεγε.

Ο Γκάλι προσέφερε της καλές του υπηρεσίες για τη λύση του Κυπριακού. Στις 15 Ιουλίου 1992 δημοσιοποίησε μία «δέσμη ιδεών», την οποία παρουσίασε στα ενδιαφερόμενα μέρη (Ε/Κ, Τ/Κ, Ελλάδα, Τουρκία) και η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το ψήφισμα 774 της 26ης Αυγούστου 1992. Περιλάμβανε εδαφικές διευθετήσεις και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, στο πλαίσιο μιας δικοινοτικής και διζωνικής ομοσπονδίας, με αντικειμενικό σκοπό την αποστρατιωτικοποίηση της κυπριακής ομοσπονδιακής δημοκρατίας, που θα προέκυπτε. Οι συνομιλίες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επί του σχεδίου του κατέληξαν σε αδιέξοδο στα τέλη του 1994.

Μία από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες που ανέλαβε κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν η αναδιοργάνωση της γραφειοκρατίας των Ηνωμένων Εθνών, καταργώντας θέσεις και υποβιβάζοντας στελέχη με ένα ρυθμό που του εξασφάλισε το προσωνύμιο «Ο Φαραώ». Αλλά συγκρούστηκε επανειλημμένα με την Ουάσινγκτον, η οποία απαιτούσε να αναμορφώσει τον ΟΗΕ πολύ γρηγορότερα, ενώ το Κογκρέσο των ΗΠΑ είχε διαμηνύσει πως δεν επρόκειτο να αποπληρώσει αναδρομικές οφειλές προς τον Οργανισμό ύψους ενός δισεκατομμυρίου και πλέον όσο ο Γκάλι παρέμενε στο πηδάλιο.

Πολλοί διπλωμάτες θεωρούν ότι ο Μπούτρος Μπούτρος – Γκάλι ουσιαστικά εκπαραθυρώθηκε από τον Οργανισμό με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του προέδρου Μπιλ Κλίντον, η οποία σε μία εκλογική χρονιά ήθελε να αποτρέψει κάθε ενδεχόμενο να δεχθεί επικρίσεις από τους Ρεπουμπλικάνους που έτρεφαν βαθιά εχθρότητα απέναντι στον αιγύπτιο διπλωμάτη και τον ΟΗΕ γενικά.

Το 1996 δέκα κράτη μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, με πρωτοβουλία αφρικανικών χωρών, κατάρτισαν ένα σχέδιο απόφασης που εξέφρασε την υποστήριξή τους στο πρόσωπο του Γκάλι για μία δεύτερη πενταετή θητεία στο αξίωμα του γ.γ. του ΟΗΕ. Αλλά όταν τέθηκε σε ψηφοφορία, οι ΗΠΑ πρόβαλαν το βέτο που διαθέτουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Η θητεία του δεν ανανεώθηκε και την 1η Ιανουαρίου 1996 τον διαδέχθηκε ο γκανέζος διπλωμάτης Κόφι Ανάν.

Ο Μπούτρος Μπούτρος – Γκάλι πέθανε στις 16 Φεβρουαρίου 2016 στο νοσοκομείο Αλ Σαλάμ του Καΐρου, όπου νοσηλευόταν, σε ηλικία 93 ετών. Ήταν παντρεμένος με τη Λέια Μαρία, γόνο γνωστής εβραϊκής οικογένεια της Αλεξάνδρειας.