ΑΘΗΝΑ. Ο Αντώνιος Ντακανάλης, καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, το 2024 κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας.
Εχει τιμηθεί με περισσότερα από 50 διεθνή βραβεία για το πλούσιο κλινικό, επιστημονικό και συγγραφικό του έργο, το οποίο περιλαμβάνει περισσότερες από 300 δημοσιεύσεις στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά.
Συγκαταλέγεται στο 2% των περισσότερο διαδραστικών επιστημόνων με βάση τις αξιολογήσεις του Harvard και στη διεθνή έκδοση για την ιατρική φροντίδα Who’s Who. Είναι μέλος διεθνών επιστημονικών επιτροπών που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπείας.
«Εθνικός Κήρυκας»: Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αλόγιστης χρήσης των social στον παιδικό εγκέφαλο;
Αντώνιος Ντακανάλης: Ερευνες δείχνουν ότι η έντονη χρήση των ψηφιακών μέσων που βομβαρδίζουν με ισχυρά και διαρκώς μεταβαλλόμενα ερεθίσματα, αλλάζει την καλωδίωση του παιδικού εγκεφάλου. Αλλάζει βλαπτικά δηλαδή τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου των παιδιών που είναι ανώριμος.
Ουσιαστικά, τα παιδιά που κολλάνε από νωρίς μπροστά σε μια οθόνη κινητού ή τάμπλετ με πρόσβαση στα social και με τα ερεθίσματα που είπαμε και που έμαθαν να «παίζουν» μεταξύ τους μέσω οθονών αλλά και να έχουν μία ψηφιακή, όχι μία άμεση επαφή με τον κόσμο, αυτά τα παιδιά γίνονται «ελλειμματικά» σε κοινωνικές δεξιότητες και δεν μπορούν να εστιάσουν σε ένα θέμα για πολλή ώρα, κάτι που δυσχεραίνει την εις βάθος μάθηση και δημιουργικότητα. Για αυτό πολλές φορές, οι ειδικοί λέμε σχηματικά στους γονείς «ή έξυπνα κινητά θα έχετε ή έξυπνα παιδιά!».
«Ε.Κ.»: Ποιο είναι το ποσοστό των εφήβων που χρησιμοποιεί τα social media; Πόσο εθισμένοι είναι στο ίντερνετ;
Α. Ντακανάλης: Παγκοσμίως, το 96% των εφήβων ετών χρησιμοποιεί social media, ενώ το 45% κάνει χρήση «σχεδόν συνέχεια». Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή 6 έφηβοι στους 10 είναι εθισμένοι στο ίντερνετ και τα social και 2 στους 10 απομονώνονται από την πραγματική ζωή, εκδηλώνουν σοβαρή παραμέληση των σχολικών υποχρεώσεων και άλλων δραστηριοτήτων υπέρ της χρήσης των οθονών, καθώς και αίσθημα «στέρησης» όταν δε βρίσκουν πρόσβαση.
«Ε.Κ.»: Εν τέλει απομονώνονται από την πραγματική ζωή;
Α. Ντακανάλης: Απολύτως!
«Ε.Κ.»: Η καθημερινότητα των εφήβων φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από την οθόνη. Είναι σαν να μην υπάρχει πια χώρος για ζωή εκτός διαδικτύου. Μελέτες δείχνουν ότι στην Ελλάδα οι έφηβοι περνούν καθημερινά μπροστά στις οθόνες σχεδόν το 1/3 της ζωής τους.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούμε πως ο ασφαλής μέγιστος χρόνος έκθεσης για εφήβους δε θα πρέπει να ξεπερνά τις 2-3 ώρες ημερησίως. Δυστυχώς όσοι έφηβοι ξοδεύουν περισσότερο από 3 ώρες ημερησίως στο διαδίκτυο και τα social εμφανίζουν τριπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν άγχος ή κατάθλιψη και τετραπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν διάσπαση προσοχής.
Το καλό νέο είναι ότι ο εγκέφαλος είναι νευροπλαστικός, δηλαδή όταν σταματήσει η αλόγιστη χρήση, ο εγκέφαλος επανέρχεται! Για παράδειγμα υπήρξε σημαντική μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και βελτίωση της συγκέντρωσης στους εφήβους που περιόρισαν τον ημερήσιο χρόνος έκθεσης στο διαδίκτυο και τα social από 5 ώρες σε 1,30 ώρα.
«Ε.Κ.»: Ποιοι λόγοι συνέτρεξαν για να ψηφιστεί στην Αυστραλία ο νόμος που ορίζει την καθολική απαγόρευση της χρήσης των social media;
Α. Ντακανάλης: Πέρα από τον υπερβολικό χρόνο που αφιερώνεται μπροστά στις οθόνες, οι αλγόριθμοι των μεγάλων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης συχνά εκθέτουν τα παιδιά μας σε επιβλαβές περιεχόμενο. Παγκοσμίως, το 75% των εφήβων έχει εκτεθεί διαδικτυακά σε επιβλαβές περιεχόμενο, όπως χρήση ναρκωτικών, αυτοκτονίες, αυτοτραυματισμοί και βία. Αυτός μάλιστα είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το Κοινοβούλιο της Αυστραλίας ενέκρινε νομοσχέδιο που απαγορεύει την πρόσβαση των ανηλίκων κάτω των 16 ετών σε πλατφόρμες, όπως το TikTok, το Facebook και το Instagram.
Μέσα από την επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ακατάλληλα ερεθίσματα, τα παιδιά εξοικειώνονται με βίαιες ή επικίνδυνες συμπεριφορές, σταδιακά τις απενοχοποιούν και δεν αργούν να τις μιμηθούν.
Σχεδόν το 80% των Αυστραλών υποστηρίζει το μέτρο, υπάρχουν όμως φωνές που διατυπώνουν προβληματισμούς για θέματα νομικά και άλλα που θα προκύψουν κατά την εφαρμογή. Παρόλα αυτά, ο Αυστραλός Πρωθυπουργός έκανε λόγο για σημαντική πρωτοβουλία, χαρακτηρίζοντας τα social media ως «εθιστική μηχανή» που κρατάνε αιχμάλωτους εκατομμύρια παιδιά, οι οποίοι μέσω των «likes» βιώνουν την αίσθηση αποδοχής και λαμβάνουν την επιβεβαίωση που αναζητούν αλλά δε βρίσκουν αλλού.
Δυστυχώς, μια ολόκληρη γενιά μεγαλώνει με το σύνθημα: «Αν δεν αξίζει να το μοιραστείς, δεν αξίζει γενικά». Αυτό αντικατοπτρίζει την ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση μέσω των κοινωνικών δικτύων και τη μανία να καταγράφουμε κάθε στιγμή της ζωής μας για να την παρουσιάσουμε στους άλλους για αξιολόγηση.
Τα «likes» στα social media έχουν εξελιχθεί σε ένα είδος ψηφιακού νομίσματος που μετρά την αξία του ατόμου. Η συνεχής αναζήτηση για «likes», followers ή άλλες μορφές ψηφιακής αναγνώρισης λειτουργεί σαν ένα ισχυρό «ναρκωτικό» για τον εγκέφαλο, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο ψυχολογικής εξάρτησης που δύσκολα σπάει.
«Ε.Κ.»: Η Αυστραλία είναι η πρώτη χώρα που υιοθέτησε ένα τόσο ριζοσπαστικό μέτρο, η Ελλάδα πιστεύετε πρέπει να ακολουθήσει;
Α. Ντακανάλης: Δεν θεωρώ ούτε ρεαλιστική προσέγγιση ούτε εύκολα υλοποιήσιμη την καθολική απαγόρευση των social media. Στα πλαίσια συμβουλευτικής, συζητάω καθημερινά με γονείς εντός και εκτός Ελλάδας και δε σας κρύβω ότι είναι αμφίθυμοι – εκφράζουν ανησυχία για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, όμως δεν επιθυμούν και να αποκλείσουν εντελώς τα παιδιά τους από τη χρήση της τεχνολογίας.
Η πρότασή μας στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής για την αποτροπή των κινδύνων από την ανεξέλεγκτη χρήση για τα παιδιά κάτω των 15 ετών είναι η δημιουργία πλατφόρμας για τον γονεϊκό έλεγχο χρήσης του διαδικτύου και των social.
«Ε.Κ.»: Πώς βλέπετε τις ανθρώπινες σχέσεις σήμερα. Υπάρχει μοναξιά και κατάθλιψη;
Α. Ντακανάλης: Ανθρώπινες σχέσεις. Δύο λέξεις, μια έννοια, πολλές ερμηνείες και ακόμη περισσότερος προβληματισμός. Σχέσεις επιδερμικές δημιουργούν οι άνθρωποι σήμερα, φτωχές από συναίσθημα, βασισμένες στα likes. Παρόλο που φαινομενικά ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο είμαστε περισσότερο συνδεδεμένοι μέσω του διαδικτύου, είμαστε πιο απομονωμένοι από ποτέ.
Η μοναξιά, παράγωγο πολλών δυσκολιών και κοινωνικών αλλαγών συχνά υποτιμάται, όμως οι έρευνες προειδοποιούν ότι 3 στους 5 ενήλικες αισθάνονται μοναξιά, η οποία αδειάζει την ψυχή και οδηγεί ολοταχώς στην κατάθλιψη.
Η χρόνια μοναξιά και κατάθλιψη, που μαστίζουν τον δυτικό κόσμο, έχουν ενοχοποιηθεί ως επιβαρυντικός παράγοντας πρόωρου θανάτου.
Πέρυσι, το αμερικανικό υπουργείο Υγείας χαρακτήρισε τη μοναξιά επιδημία με θνητότητα ίση με τη θνητότητα που προκαλεί το κάπνισμα, ενώ πολλοί καλλιτέχνες μιλούν ανοιχτά για την κατάθλιψη και τη μοναξιά, όπως η ηθοποιός Τζέιμι Λι Κέρτις (Jamie Lee Curtis), η οποία δημιούργησε ένα podcast, που στοχεύει να βοηθήσει τους ανθρώπους να δημιουργήσουν νέες φιλίες. Να ξέρετε ότι η ποιότητα και όχι η ποσότητα των σχέσεων είναι αυτή που ικανοποιεί την ανάγκη μας για σύνδεση, ώστε να μην νιώθουμε μοναξιά και θλίψη, οι οποίες αντιμετωπίζονται μιλώντας και όχι σιωπώντας!
«Ε.Κ.»: Τι συμβουλές θα μας δίνατε για μια πιο χαρούμενη ζωή; Ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας;
Α. Ντακανάλης: Πολλά τα μυστικά! Ίσως το πιο σημαντικό από όλα, που συνδέεται με το θέμα που αναλύουμε είναι το «Αποσυνδεθείτε».
Ακόμα κι αν είναι καλής ποιότητας το περιεχόμενο που αναζητούμε ή αναρτούμε στα social, δεν αρκεί για να αισθανθούμε καλά, αν ο χρόνος που ξοδεύουμε στις οθόνες και το διαδίκτυο είναι πολύς ή εμποδίζει άλλες δραστηριότητες, αθλητικές και κυρίως κοινωνικές. Είμαστε κοινωνικά όντα και η ευημερία μας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ποιότητα των σχέσεων που έχουμε αναπτύξει με την οικογένεια, φίλους και την ευρύτερη κοινότητα.
*Αντώνιος Ντακανάλης
Ζει στο Μιλάνο και στην Αθήνα, συμμετέχει ενεργά σε ανθρωπιστικές και ιατρικές αποστολές στην Αφρική και είναι εμπνευστής εκστρατειών για την καταπολέμηση της βίας και των εθισμών και την αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου.
Πηγή: www.ekirikas.com