Εγκατάλειψη της αγροτικής γης παρατηρείται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της χώρας, τα τελευταία χρόνια, γεγονός που εκπέμπει σήμα κινδύνου για το μέλλον του πρωτογενούς τομέα και της ελληνικής υπαίθρου.
Τα στοιχεία που έρχονται στο φως της δημοσιότητας είναι αποκαρδιωτικά, καθώς σε αγροτικές περιοχές, όπως για παράδειγμα στη Νάουσα στην Ημαθία, η χέρσα γη, σύμφωνα με τον Τοπικό Οργανισμό Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), αγγίζει το 50%, όταν πριν από περίπου 15 χρόνια το ποσοστό των μη ποτιστικών αγροκτημάτων στην ευρύτερη περιοχή της μακεδονικής πόλης ήταν στο 34%. Δραματική είναι η εικόνα και σε περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, όπου οι ακαλλιέργητες εκτάσεις που βρίσκονται σε αγρανάπαυση… αγγίζουν το 40%!
Όπως προκύπτει, επίσης, από το ρεπορτάζ των ανταποκριτών της «ΥΧ», εκτός από την Ημαθία και τη Στερεά, εγκατάλειψη της αγροτικής γης παρατηρείται σε νομούς της Θράκης (κυρίως στον Έβρο και τη Ροδόπη) και σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Θεσσαλίας.
Αντίθετα, δεν παρατηρείται η τάση της εγκατάλειψης αγροτικής γης στη Δυτική Ελλάδα, όπου επεκτείνονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις (π.χ. με φράουλες), αλλά και στα πεδινά περιοχών της Κεντρικής Μακεδονίας, όπως για παράδειγμα στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης – Λαγκαδά.
Μακεδoνία: Η χέρσα γη στη Νάουσα αγγίζει το 50%
Με μελανά χρώματα διαγράφεται το μέλλον της αγροτικής παραγωγής στη Νάουσα, όπου τα στοιχεία που καταγράφονται από τον ΤΟΕΒ της περιοχής είναι δραματικά και προκαλούν ανησυχία για το μέλλον της αγροτικής παραγωγής.
«Μέχρι το τέλος του 2024, τα στοιχεία που έχουμε για τα χέρσα αγροκτήματα στη Νάουσα είναι ότι φτάνουν στο 48%, όταν πριν από περίπου 15 χρόνια ήταν στο 34%! Το δυσάρεστο είναι ότι και τους πρώτους μήνες του 2025 υπάρχουν και άλλα χωράφια που εγκαταλείπονται, έτσι η χέρσα γη αγγίζει το 50% στην περιοχή μας», τονίζει στην «ΥΧ» ο διευθυντής του ΤΟΕΒ Νάουσας, Θωμάς Μπλιάτκας, και προσθέτει χαρακτηριστικά: «Όταν η γη δεν προσφέρει κέρδος… δυστυχώς εγκαταλείπεται».
«Το κόστος παραγωγής και το κόστος ενέργειας αποτελούν βασικές αιτίες της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στον αγροτικό τομέα της περιοχής μας», συμπληρώνει ο Κώστας Παπαδόπουλος, πρόεδρος του ΤΟΕΒ Νάουσας. Όπως αναφέρουν παραγωγοί, τα προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή ξεκίνησαν από την επιβολή του ρωσικού εμπάργκο πριν από περίπου μία δεκαετία, γεγονός που έπληξε τη ροδακινοκαλλιέργεια και τις εξαγωγές.
Επίσης, οι χαμηλές «πτήσεις» στις τιμές που πιάνουν τα τελευταία χρόνια τα συμπύρηνα ροδάκινα στη μεταποίηση, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος παραγωγής, έχουν οδηγήσει αρκετούς δενδροκαλλιεργητές στην απόφαση είτε να στραφούν σε άλλες καλλιέργειες είτε ακόμα και να εγκαταλείψουν το αγροτικό επάγγελμα, αναζητώντας διέξοδο σε άλλον κλάδο.
Τα υψηλά μεροκάματα για τους εργάτες γης, το κόστος ενέργειας και οι υπόλοιπες δαπάνες για την καλλιεργητική φροντίδα των χωραφιών από τη μία και τα απανωτά «χτυπήματα» που δέχονται τα αγροκτήματα από χαλάζι, βροχές και καύσωνες, αλλά και ο ιός που παραμορφώνει τα φρούτα οδηγούν αρκετούς από τους παραγωγούς να παρατήσουν τα χωράφια τους.
«Δεν υπάρχει ελπίδα, μόνο αγωνία και έξοδα»
Ο 42χρονος Μάριος Δουλγερίδης, πατέρας τριών μικρών παιδιών, μέχρι πρότινος ροδακινοπαραγωγός (με επιτραπέζια και συμπύρηνα ροδάκινα) από τον Πολυπλάτανο Ημαθίας, μιλώντας στην «ΥΧ», εξηγεί τους λόγους που το καλοκαίρι του 2024 πήρε την απόφαση να εγκαταλείψει μετά από περίπου 20 χρόνια το αγροτικό επάγγελμα και να αναζητήσει νέους επαγγελματικούς δρόμους, ως οδηγός σε φορτηγό.
«Πέρυσι, το φθινόπωρο, πήρα μια δύσκολη απόφαση και ξήλωσα τα ροδάκινα από τα χωράφια μου. Κράτησα δυο-τρεις ποικιλίες για οικογενειακή χρήση και τα υπόλοιπα τα εγκατέλειψα. Δεν υπάρχει ελπίδα στον αγροτικό τομέα, μόνο αγωνία και έξοδα. Το κόστος είναι στα ύψη για τα φάρμακα, τα λιπάσματα, τα εργατικά χέρια και οι χαμηλές τιμές πώλησης των προϊόντων δεν μας αφήνουν πλέον περιθώριο κέρδους. Τον Μάιο του 2024, εμφανίστηκε ο ιός που παραμορφώνει τα ροδάκινα σε ένα από τα χωράφια μου και από τότε κανείς δεν με έχει ενημερώσει τι να κάνω στη συνέχεια, αν θα πρέπει να προχωρήσω σε εκρίζωση των δέντρων ή αν και πότε θα αποζημιωθώ. Πέρασε ένας χρόνος σχεδόν και δεν μας έχουν πει τι να κάνουμε. Από μέρα σε μέρα περιμένουμε, έστω και δέκα μήνες μετά, να πάρουμε την ενίσχυση de minimis που είπαν ότι θα μας δώσουν», εξηγεί ο κ. Δουλγερίδης.
Ο ίδιος συνεχίζει, λέγοντας ότι «η αγωνία των ροδακινοπαραγωγών, αλλά και όλων των αγροτών για να τα βγάλουν πέρα είναι μεγάλη. Είμαι πατέρας τριών παιδιών και αναγκάστηκα να αλλάξω επάγγελμα για να έχω ένα σταθερό εισόδημα. Έτσι, έβγαλα επαγγελματικό δίπλωμα οδήγησης και σήμερα εργάζομαι σε φορτηγό, μεταφέροντας τρόφιμα».
Οι ιθύνοντες αναφέρουν πως υπάρχει φόβος ότι στο μέλλον τα χέρσα χωράφια θα είναι περισσότερα από τα ποτιστικά, ενδεικτικό της έλλειψης ενδιαφέροντος των αγροτών της νέας γενιάς για τον αγροτικό κλάδο. «Ασχολήθηκα για περίπου πέντε χρόνια, από το 2015 έως το 2020, με τη ροδακινοκαλλιέργεια, αλλά δεν έμεινα στο επάγγελμα, γιατί τα έξοδα ήταν πολλά και το κόστος παραγωγής υψηλό. Έτσι, βρήκα δουλειά στον ιδιωτικό τομέα για να έχω σταθερό εισόδημα. Οι νέοι από την περιοχή μας, αν και οι γονείς τους είναι αγρότες, δεν στρέφονται στον πρωτογενή τομέα, αλλά προσπαθούν να βρουν εργασία αλλού, ενώ πηγαίνουν για δουλειά στις τουριστικές περιοχές, κυρίως στα νησιά», αναφέρει ο 30χρονος Χρ. Ρώσιος από την Ημαθία.
Αντίθετα με την Ημαθία και τη Νάουσα, σε περιοχές όπως η πεδιάδα Θεσσαλονίκης – Λαγκαδά, δεν παρατηρείται μείωση σε καλλιεργούμενες εκτάσεις. «Στην περιοχή των αρμοδιοτήτων μας δεν μένουν ακαλλιέργητα τα χωράφια. Υπάρχει ζήτηση για την εύφορη γη και για συγκεκριμένα προϊόντα, όπως είναι το βαμβάκι και το ρύζι», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Βαφειάδης, πρόεδρος του ΓΟΕΒ Πεδιάδων Θεσσαλονίκης – Λαγκαδά.
Στερεά Ελλάδα: Σε αγρανάπαυση τα κτήματα
Σημαντικά μειωμένες δείχνουν να είναι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις των ορεινών και ημιορεινών περιοχών της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την εξέλιξη εστιάζονται στη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, στο υψηλό κόστος παραγωγής, τις χαμηλές τιμές των αροτραίων καλλιεργειών, αλλά και στις καιρικές συνθήκες, όπως αυτές μεταβάλλονται.
Ο Παναγιώτης Τραγογιάννης, αγρότης από το Ζέλι Λοκρίδας, κάνει λόγο για ακαλλιέργητες εκτάσεις στην περιοχή του που ξεπερνούν ακόμη και το 40%. «Εκτός από τις δενδρώδεις καλλιέργειες που έχουμε στην περιοχή μας, τα υπόλοιπα κτήματα τα καλλιεργούμε κυρίως με σιτηρά. Οι αποδόσεις τους κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και, με τις τιμές που εισπράττουμε, συνήθως μπαίνουμε μέσα. Οι περισσότεροι από εμάς καλλιεργούν τα κτήματά τους για να μην κλείσουν από ανεπιθύμητη βλάστηση», εξηγεί.
Αναφερόμενος στις πεδινές περιοχές, όπου υπάρχει νερό, δηλώνει ότι οι παραγωγοί δεν έχουν πολλές επιλογές και στρέφονται κυρίως στο βαμβάκι λόγω της επιδότησης, αλλά και στη μηδική, «διότι έχει ακόμα ζήτηση από τους κτηνοτρόφους». Τέλος, ο κ. Τραγογιάννης δηλώνει ότι δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου και, προβληματισμένος, σημειώνει «ότι οι νεότεροι στο χωριό μας είναι πάνω από 55 χρονών και δεν υπάρχει διάδοχη κατάσταση. Πρακτικά, σε μία δεκαετία δεν θα ασχολείται κανένας».
Θεσσαλία: Εγκαταλείπουν τη γη
Για εγκατάλειψη της αγροτικής γης και, πιο συγκεκριμένα, σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας, κάνει λόγο στην «ΥΧ» ο Δήμητρης Γούσιος, καθηγητής Πανεπιστημίου από τα Φάρσαλα. Σύμφωνα με τον ίδιο, «το 1945, για παράδειγμα, τα ορεινά και ημιορεινά χωριά της περιφερειακής ενότητας έσφυζαν από ζωή. Σήμερα, έχουν εγκαταλειφθεί και μαζί με αυτά και τα αγροκτήματα. Έχουν παραμείνει μόνο κάποιες εκτάσεις με αμπέλια και καστανεώνες. Όσον αφορά την πεδιάδα, όσοι έχουν προβλήματα με το νερό συνήθως περνούν σε άλλες καλλιέργειες και συγκεκριμένα σε ξηρικές».
Θράκη: Αυξάνονται η ακαλλιέργητη γη και τα κοφτολίβαδα
Μετά τη νέα ΚΑΠ αυξάνονται οι εκτάσεις των αγροτεμαχίων που δηλώνονται ως αγρανάπαυση ή κοφτολίβαδα. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΓΕΩΤΕΕ Θράκης, Τριαντάφυλλο Παπαδάκη, η ακαλλιέργητη γη στη Θράκη αυξάνεται, όπως αποτυπώνεται και στις δηλώσεις καλλιέργειας των αγροτών της Θράκης. Τα στοιχεία είναι πιο δραματικά για τους νομούς Έβρου και Ροδόπης. Ο τελευταίος, μάλιστα, εμφανίζεται να πρωταγωνιστεί πανελλαδικά σε κοφτολίβαδα, δηλαδή ο παραγωγός αφήνει να μεγαλώσει το χόρτο φυσικά και το θερίζει για τη σίτιση των ζώων εκτροφής.
«Από το 2010 κι έπειτα το πρόβλημα μεγεθύνεται. Αιτίες είναι η γήρανση του πληθυσμού και η χαμηλή κερδοφορία εξαιτίας της αύξησης του καλλιεργητικού κόστους που καθιστά τη διαδικασία της καλλιέργειας της γης είτε με πολύ μικρή κερδοφορία είτε ασύμφορη λόγω συχνών ζημιογόνων χρονιών», τονίζει. Το βαμβάκι, τα σιτηρά και ο καπνός εγκαταλείπονται ως καλλιέργειες και οι παραγωγοί εισπράττουν τη Βασική Ενίσχυση, δηλώνοντας τα χωράφια είτε ως αγρανάπαυση είτε κοφτολίβαδο και πλην λίγων εξαιρέσεων δεν θερίζουν.
«Αυτό συνεπάγεται τη μείωση του αγροτικού ΑΕΠ που έχει μεγάλη επίπτωση σε ολόκληρη την οικονομική ζωή της Θράκης. Η μείωση της αγροτικής παραγωγής επέρχεται και με τη ραγδαία αύξηση των εκτάσεων με φωτοβολταϊκά πάνω σε γόνιμη και πολύ παραγωγική γη, βάζοντας σιγά-σιγά σε κίνδυνο τη διατροφική επάρκεια της χώρας, που συνεπικουρείται από την κλιματική αλλαγή», σημειώνει. Είναι προφανές ότι θα πρέπει να αλλάξουν πολλά στη στοχοθεσία της αγροτικής πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Δυτική Ελλάδα: Επεκτείνονται «κόντρα στο ρεύμα» οι καλλιεργούμενες εκτάσεις
Η Δυτική Ελλάδα δεν ακολουθεί την τάση των περιοχών της χώρας, όσον αφορά την αύξηση της χέρσας γης και τη μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Παρά τις προκλήσεις που προκύπτουν από τη μεταβολή των καιρικών συνθηκών, το αυξημένο κόστος παραγωγής και τη μειωμένη απόδοση, ο Νομός Ηλείας συνεχίζει να επεκτείνει τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καλλιέργεια φράουλας, η οποία παρουσιάζει διαρκή ανάπτυξη και αυξημένη ζήτηση. Όπως μας εξηγεί ο πρόεδρος του Γενικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων Αλφειού – Πηνειού, Παναγιώτης Παρασκευόπουλος, οι καλλιέργειες που εγκαταλείπονται αντικαθίστανται από άλλες. «Για παράδειγμα, το καλαμπόκι, που θεωρείται από πολλούς ασύμφορη, λόγω του μειωμένου περιθωρίου κέρδους, αντικαθίσταται από άλλες, όπως είναι το βιομηχανικό πιπέρι. Και στη βιομηχανική ντομάτα έχουν μειωθεί τα στρέμματα, αλλά και πάλι οι παραγωγοί θα βάλουν κάποια άλλη καλλιέργεια», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Παρασκευόπουλος.
Πηγή: www.ypaithros.gr