Έλεν Μπέρστιν

Η Έλεν Μπέρστιν (Ellen Burstyn) ήταν αμερικανίδα ηθοποιός, με ιδιαίτερη γοητεία και αξιόλογους ρόλους στο ενεργητικό της, ιδίως σε δράματα. Υπήρξε από τα πρώτα ονόματα του Χόλιγουντ τη δεκαετία του ‘70 και συχνή επισκέπτρια στις τελετές των Όσκαρ εκείνη την εποχή. Διακρίθηκε σε ρόλους γυναικών που βιώνουν δύσκολες καταστάσεις.

Η Έντνα Ρέι Γκιλούλι, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1932 στο Ντιτρόιτ των ΗΠΑ, όπου και πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια με την αυταρχική μητέρα της και τον τυραννικό πατριό της.

Οι χορευτικές της επιδόσεις στα εφηβικά της χρόνια τη βοήθησαν να ξεφύγει από το καταπιεστικό οικογενειακό περιβάλλον και ν’ αναζητήσει την τύχη της εκτός Ντιτρόιτ ως χορεύτρια και μοντέλο. Έχοντας εγκαταλείψει το σχολείο στην τελευταία τάξη του Τεχνικού Λυκείου, εργάστηκε στο Ντάλας και το Μόντρεαλ, προτού εγκατασταθεί στη Νέα Υόρκη το 1954.

Στην αμερικανική μεγαλούπολη αποφάσισε να γίνει ηθοποιός και σύντομα εξασφάλισε τη συμμετοχή της σε τηλεοπτικά σόου, όπως στο «The Jackie Gleason Show» (1956–1957) με το καλλιτεχνικό όνομα Έντνα Ρέι. Το 1957 πρωτοπάτησε σε θεατρικό σανίδι του Μπρόντγουεϊ ως Έλεν ΜακΡέι, με την κωμωδία του Σαμ Λοκ «Fair Game».

Τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε για δεύτερη φορά με τον σκηνοθέτη της παράστασης, Πολ Ρόμπερτς, ένας γάμος που θα κρατήσει έως το 1962 και θα καταλήξει σε διαζύγιο, όπως και ο πρώτος με τον Μπιλ Αλεξάντερ (1950-1957).

Το 1960 συνόδευσε τον νέο της σύζυγο στο Χόλιγουντ κι εκεί ξεκίνησε την κινηματογραφική και τηλεοπτική της καριέρα, αρχικά με δευτερεύοντες ρόλους. Το 1964 συμμετείχε στην κωμωδία του Βινσέντε Μινέλι «Goodbye Charlie», που ήταν η πρώτη σημαντική της ταινία.

Επέστρεψε στη Νέα Υόρκη αργότερα το ίδιο έτος και άρχισε να σπουδάζει τη θεατρική τέχνη με τον Λι Στράσμπεργκ στο περίφημο «The Actors Studio». Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε για τρίτη φορά τον ηθοποιό και συγγραφέα Νιλ Μπέρστιν, με τον οποίο χώρισε το 1972.

Ως Έλεν Μπέρστιν εμφανίστηκε στην ταινία του Πολ Μαζέρσκι «Alex in Wonderland» (1970), μία κωμωδία για την κινηματογραφική βιομηχανία. Την ίδια χρονιά πρωταγωνίστησε στον «Τροπικό του Καρκίνου» («Tropic of Cancer»), μία κινηματογραφική προσαρμογή του αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος του Χένρι Μίλερ, στο οποίο υποδύθηκε τη γυναίκα του.

Ήταν υποψήφια για Όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της στο δράμα του Πίτερ Μπογκντάνοβιτς «Η Τελευταία Παράσταση» («The Last Picture Show», 1971), που εκτυλίσσεται σε μια μικρή πόλη του Τέξας. Στην εμβληματική ταινία τρόμου του Γουίλιαμ Φρίντκιν «Ο Εξορκιστής» («The Exorcist», 1973), έπαιξε τη μητέρα μιας δαιμονισμένης, την οποία υποδύθηκε η Λίντα Μπλερ.

Έχοντας την υποστήριξη του στούντιο, εξασφάλισε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «Η Αλίκη δεν μένει πια εδώ« («Alice Doesn’t Live Here Anymore», 1974) κι επέλεξε τον Μάρτιν Σκορσέζε να τη σκηνοθετήσει. Η δυνατή ερμηνεία της στο ρόλο μιας ανύπαντρης μητέρας της χάρισε το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου το 1975.

Εκείνη τη χρονιά κέρδισε επίσης το θεατρικό βραβείο Τόνι για την ερμηνεία της στη ρομαντική κωμωδία του Ρόμπερτ Σλέιντ «Same Time, Next Year», η οποία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1978 σε σκηνοθεσία του Ρόμπερτ Μάλιγκαν και πρωταγωνίστρια την ίδια («Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα», ο ελληνικός της τίτλος).

Το 1977 πρωταγωνίστησε στο δράμα του Αλέν Ρενέ «Προβιντάνς» («Providence») και τον επόμενο χρόνο στο δράμα του Ζιλ Ντασέν «Κραυγή Γυναικών» («A Dream o Passion») δίπλα στη Μελίνα Μερκούρη και σε πολλούς γνωστούς έλληνες ηθοποιούς. Υποδύθηκε την Μπρέντα Κόλινς, μια σύγχρονη Μήδεια, την οποία μελετά η Μάγια (Μελίνα Μερκούρη), προκειμένου να υποδυθεί τη «Μήδεια» του Ευριπίδη. Η ταινία ήταν υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας και η ερμηνεία της υποψήφια για το βραβείο των κριτικών του Λος Άντζελες.

Η Μπέρστιν έλαβε μία ακόμη υποψηφιότητα για Όσκαρ για την ταινία φαντασίας του Ντάνιελ Πέτρι «Μαγικό Άγγιγμα» («Resurrection», 1980), όπου έπαιξε μία γυναίκα που αναπτύσσει θεραπευτικές δυνάμεις μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα. Κατά την υπόλοιπη δεκαετία του ‘80, ωστόσο, οι εμφανίσεις της στην οθόνη περιορίστηκαν κυρίως σε δευτερεύουσες ταινίες και τηλεταινίες.

Οι επόμενοι σπουδαίοι ρόλοι της ήταν στο ψυχολογικό δράμα του Ντάρεν Αρονόφσκι ««Ρέκβιεμ για ένα όνειρο» («Requiem for a dream», 2000), όπου υποδύθηκε μία εθισμένη στα ναρκωτικά γυναίκα και ήταν υποψήφια για το Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου, καθώς και στο βιογραφικό δράμα του Όλιβερ Στόουν «W.» (2008), σχετικά με τον βίο και την πολιτεία του αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους τζούνιορ, στην οποία υποδύθηκε τη μητέρα του και πρώην πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Μπάρμπαρα Μπους. Το 2014 έπαιξε την κόρη ενός αστροναύτη στην ταινία επιστημονικής φαντασίας του Κρίστοφερ Νόλαν «Interstellar».

Πολύχρονη είναι και η παρουσία της στην τηλεόραση, με πληθώρα ρόλων. Κέρδισε Έμμυ για το ρόλο της στην αστυνομική σειρά «Law & Order: Special Victims Unit» (2008) και στη μίνι σειρά «Political Animals» (2012). To 2016 υποδύθηκε την εκδικητική μητέρα της πρώτης κυρίας των Ηνωμένων Πολιτειών (στο ρόλο η Ρόμπιν Ράιτ) στη σειρά του Netflix «House of Cards».

Η Έλεν Μπερστιν υπήρξε πολύ δραστήρια με τη θεατρική σχολή Actors Studio. Συγκεκριμένα, υπηρέτησε ως καλλιτεχνική διευθύντρια με τον Αλ Πατσίνο από το 1982 έως το 1986 και παρέμεινε διευθύντρια για άλλα δύο χρόνια μετά την παραίτησή του. Έγινε συμπρόεδρος, με τον Πατσίνο και τον Χάρβεϊ Καϊτέλ το 2000. Αναμίχθηκε επίσης για πολλά χρόνια με τα συνδικαλιστικά των ηθοποιών.

Το 2006 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της με τίτλο «Lessons in Becoming Myself».