Στο σταυρόλεξο του πολεοδομικού σχεδιασμού, που ενισχύει το αλαλούμ στην αγορά, έχει προστεθεί η απουσία ρύθμισης για την εκτός σχεδίου δόμηση, για την οποία είχε δεσμευτεί ο πρωθυπουργός πριν από μήνες, αλλά και το σφυροκόπημα στην εντός σχεδίου που προκαλεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ).
Το πάγωμα της οικοδομικής δραστηριότητας υφίσταται εδώ και μήνες και θα συνεχιστεί μέχρι να αποσαφηνιστεί από το ΥΠΕΝ το νέο πλαίσιο για όσες άδειες έχουν εκδοθεί νόμιμα με τα μπόνους του ΝΟΚ, το οποίο, εκτός απροόπτου, θα γίνει τις επόμενες ημέρες.
Το πάγωμα της οικοδομικής δραστηριότητας υφίσταται εδώ και μήνες και θα συνεχιστεί μέχρι να αποσαφηνιστεί από το ΥΠΕΝ το νέο πλαίσιο για όσες άδειες έχουν εκδοθεί νόμιμα με τα μπόνους του ΝΟΚ, το οποίο εκτός απροόπτου θα γίνει τις επόμενες ημέρες
Δύο σχεδόν χρόνια μετά το κυνήγι της αυθαίρετης δόμησης σε Μύκονο και Σαντορίνη, που «σαρώθηκαν» τα νησιά από κραυγαλέα παραδείγματα πολεοδομικών παραβάσεων και θα επιστρατεύονταν drones και αεροφωτογραφίες για να πατάξουν τη μελλοντική αυθαιρεσία εν τη γενέσει της, τις τελευταίες ημέρες διαπιστώνεται ότι μπροστά στη μύτη της Πολιτείας (ακόμη και με αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών) χτίζονταν τουριστικά και οικιστικά μεγαθήρια και ιδιωτικοί δρόμοι, μπαζώνονταν ρέματα και ανεγείρονταν πολυτελείς κατοικίες με πισίνες και τζακούζι πάνω στην Καλντέρα χωρίς άδειες!
Ακόμη όμως και αυτά που είχαν νόμιμες οικοδομικές άδειες, όπως συνέβη στο Σαρακήνικο στη Μήλο, η Πολεοδομία αψήφιστα επέτρεψε να δομηθεί, μπροστά στην ανυπαρξία του κράτους να προστατεύσει ένα τοπίο ιδιαίτερου και σπάνιου γεωλογικού ενδιαφέροντος! Κάτι που τελικά απέτρεψε το μαζικό κίνημα αντιδράσεων, αλλά και η (ετεροχρονισμένη) αντίδραση του ΥΠΕΝ.
Αυτό που καταφανώς αποδεικνύουν οι ουκ ολίγες περιπτώσεις αυθαιρεσίας, είναι ότι η έλλειψη πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού είχε και θα έχει (όσο καθυστερούν οι όροι και οι κανόνες) ένα μεγάλο κόστος, τόσο οικονομικό και κοινωνικό όσο και περιβαλλοντικό.
Για παράδειγμα, η αδικαιολόγητη απουσία χωροταξικού σχεδιασμού για τον τουρισμό έχει δημιουργήσει αυξημένες πιέσεις στο φυσικό και αστικό περιβάλλον, αλλά και αβεβαιότητα στις επενδύσεις, οι οποίες από το 2017 κι έπειτα αναπτύσσονται βάσει των υφιστάμενων Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων και ειδικών διατάξεων που ισχύουν σε κάθε περιοχή.
Η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της διοίκησης, καθώς κανένα από τα πλαίσια χωροταξικής πολιτικής που αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία και το ένα «κουμπώνει» με το άλλο, δεν έχει ολοκληρωθεί. Είτε πρόκειται για τον χωροταξικό σχεδιασμό για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, είτε για τις ιχθυοκαλλιέργειες, είτε για τη βιομηχανία και το σχέδιο για τον ορυκτό πλούτο, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα του ανεξέλεγκτου σχεδιασμού.
Το πρώτο ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό είχε δημοσιευθεί το 2009, το 2013 εγκρίθηκε η τροποποίησή του, ωστόσο και τα δύο σχέδια ακυρώθηκαν στη συνέχεια με αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Εκτοτε το πού και πώς μπορούν να αναπτυχθούν οι τουριστικές επενδύσεις παραμένει ένα σχέδιο επί χάρτου που «γράφει» μεγάλες καθυστερήσεις, συντηρώντας έτσι την άναρχη δόμηση και κατ’ επέκταση την περιβαλλοντική υποβάθμιση, στοιχεία που θέτουν ταυτόχρονα σοβαρά εμπόδια και στις επενδύσεις, καθώς αυξάνουν τα ρίσκα και αποθαρρύνουν τους επενδυτές.
Μετά τη διαβούλευση
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2024 ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση για το νέο χωροταξικό του τουρισμού, η ολοκλήρωση του οποίου έχει πάρει δύο παρατάσεις. Ποιος είναι ο λόγος της καθυστέρησης;
Αρμόδιες πηγές υποστηρίζουν ότι ένας από τους κυριότερους ήταν η καθυστέρηση που παρατηρείται στο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, το οποίο ακόμη δεν έχει τεθεί σε διαβούλευση, και όπως ανέφερε τις προηγούμενες ημέρες ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης, θα γίνει εντός Μαρτίου. Τα δύο πλαίσια θα πρέπει να ακολουθούν κοινές πολιτικές σε ορισμένα θέματα, διότι το ένα επηρεάζει το άλλο.
Για παράδειγμα, ένα ζήτημα που έχει ανοίξει και προβληματίζει την κυβέρνηση είναι η χωροθέτηση των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, τα οποία έχουν αρχίσει να «ηλεκτρίζουν» τις τοπικές κοινωνίες δημιουργώντας νέα μέτωπα αντιδράσεων για τις θαλάσσιες ανεμογεννήτριες που εκτιμάται ότι συνιστούν απειλή για τα τοπικά οικοσυστήματα.
Εμφαση στις στρατηγικές επενδύσεις
Ομως σε περιοχές που θα εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες υπάρχει ισχυρό και τουριστικό ενδιαφέρον και αυτό δημιουργεί σύγκρουση δραστηριοτήτων. Κάτι που είδαμε να εκτυλίσσεται με ένταση στον νομό Λασιθίου, απομακρύνοντας τα αντίστοιχα έργα από την περιοχή της Ελούντας – Σπιναλόγκας.
Το χωροταξικό του τουρισμού έχει επικριθεί για την υποστήριξή του στις μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις που είδαμε να φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια όχι μόνο στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, αλλά και στη Μήλο, με επιστημονικούς φορείς να το θεωρούν βασικό μοχλό επιβάρυνσης και πιέσεων για τα νησιά.
«Θεωρητικά μόνο υποστηρίζει την οργανωμένη -και περιορίζει τη διάχυτη- δόμηση τουριστικών εγκαταστάσεων. Στην πραγματικότητα, το σχέδιο για το χωροταξικό του τουρισμού προωθεί χωρίς ειδικότερες προϋποθέσεις τις τουριστικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, ενώ συγχρόνως δεν θέτει σχεδόν κανέναν περιορισμό στο καταστροφικό μοντέλο της εκτός σχεδίου δόμησης για μεμονωμένες εγκαταστάσεις και υποδομές».
Ειδικότερα για τους προορισμούς με ισχυρό τουριστικό ρεύμα, δεν προβλέπει ουσιαστικά κανέναν στην περαιτέρω τουριστική τους ανάπτυξη. Δεν προτείνει κάποια ουσιαστική αντιμετώπιση του φαινομένου του κορεσμού σε επιβαρυμένες νησιωτικές και αστικές περιοχές, παραπέμποντας την επίλυση του προβλήματος σε μελλοντικές «μελέτες εκτίμησης τουριστικής φέρουσας ικανότητας», για τις οποίες δεν παρέχει τις απαραίτητες διευκρινίσεις ή κατευθύνσεις, αναφέρουν 11 περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς.
Από τη διαβούλευση του σχεδίου πέρσι το καλοκαίρι προέκυψαν χιλιάδες σχόλια και παρατηρήσεις, τα οποία οι υπηρεσίες του υπουργείου θα κωδικοποιούσαν και (υποτίθεται ότι) θα ενσωμάτωναν στο τελικό σχέδιο. Η τύχη του χωροταξικού συνεχίζει να αγνοείται, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες που διαμορφώνονται στα νησιά το τελευταίο διάστημα επιβεβαιώνουν τον κανόνα της ανεξέλεγκτης και μη βιώσιμης ανάπτυξης.
Το προτεινόμενο ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό «προωθεί ένα πρότυπο χωρικής ανάπτυξης του τουρισμού, το οποίο ελάχιστα διαφοροποιείται από το σημερινό υφιστάμενο -και χωρίς σχέδιο- μοντέλο». Και αναπαράγοντας το μοντέλο αυτό, όχι απλά δεν αντιμετωπίζει, αλλά αναμένεται να μεγεθύνει τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα που συνδέονται με την τουριστική ανάπτυξη, όπως ανέφεραν, μεταξύ άλλων, οι σχολιαστές που συμμετείχαν στη διαβούλευση του σχεδίου. Οι τουριστικοί φορείς από την πλευρά τους δηλώνουν επιφυλακτικοί, τονίζουν πάντως ότι είναι σημαντικό να υπάρχει ένα σχέδιο από το να μην υπάρχει τίποτα!
Το γράψε-σβήσε της κυβέρνησης έχει επεκταθεί και στην εκτός σχεδίου δόμηση. Το σχέδιο για τη ρύθμιση της εξωαστικής δόμησης που κατακλύζει τα νησιά έχει ακυρωθεί τουλάχιστον δύο φορές από το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις του Μεγάρου Μαξίμου. Ωστόσο η υλοποίηση του σχεδιασμού μετά και τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μήλο, αλλά και τις πιέσεις που υπάρχουν σε πολλά νησιά, κρίνουν επιτακτική την υλοποίησή του.
Οι μηχανικοί δηλώνουν ότι οι μισές πολεοδομίες στη χώρα βγάζουν οικοδομικές άδειες για εκτός σχεδίου δόμηση και οι άλλες μισές όχι. «Αρα δεν εφαρμόζεται η ίδια νομοθεσία», ανέφερε πρόσφατα ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο, ρίχνοντας το μπαλάκι στην κυβέρνηση, η οποία, όπως επισήμανε ο ίδιος, «έπρεπε να δώσει λύση, αλλά ίσως δεν είναι όσο τολμηρή θα έπρεπε να είναι».
Ο πρωθυπουργός αλλά και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ έχουν μιλήσει για μια οριζόντια ρύθμιση μεταβατικού χαρακτήρα για την εκτός σχεδίου δόμηση μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός. Η διάταξη αυτή θα άρει τα εμπόδια που δημιουργούν οι διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ και εμποδίζουν την έκδοση οικοδομικών αδειών, θέτοντας ως προϋπόθεση (εκτός από την αρτιότητα) την ύπαρξη προσώπου σε κοινόχρηστο δρόμο ώστε να μπορεί να χτιστεί ένα οικόπεδο.
ΑΠΕ: Πιο ήπια ανάπτυξη στα νησιά
Εν αναμονή της τελικής ρύθμισης για την εκτός σχεδίου (που κάποιοι εκτιμούν ότι δεν είναι μακριά) και του χωροταξικού για τον τουρισμό, για το οποίο εκκρεμεί μια Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), πιο κοντά στον χωροταξικό χάρτη βρίσκεται το ΥΠΕΝ στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, βγάζοντας εντός του μήνα σε δημόσια διαβούλευση το ΕΧΣ για τις ΑΠΕ. Ο σχεδιασμός δίνει έμφαση στην ήπια ανάπτυξη στα τουριστικά νησιά, με σοβαρούς περιορισμούς στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας, ενώ αναθεωρεί τις περιοχές αιολικής προτεραιότητας, αλλά και την πολιτική των ανταποδοτικών τελών.
Τα τέλη μετατρέπονται σε σοβαρό πλεονέκτημα για τις τοπικές κοινωνίες, όχι γιατί αυξάνονται, αλλά γιατί προγραμματίζεται η χορήγησή τους προκαταβολικά (δηλαδή πριν τεθεί σε λειτουργία ένας σταθμός) και με μία τακτικότητα στις πληρωμές, η οποία δεν υπήρχε μέχρι σήμερα.
Οπως λέει κυβερνητικός παράγοντας, θα χορηγείται η προκαταβολή που αντιστοιχεί σε περίπου μία χρονιά ανταποδοτικών και θα αφαιρείται από τη λειτουργία στη διάρκεια μίας δεκαετίας. Με τον τρόπο αυτό το υπουργείο σκοπεύει να κάνει πιο ελκυστικά τα έργα ΑΠΕ για τις τοπικές κοινωνίες και με πιο μετρήσιμα αποτελέσματα για δήμους και νοικοκυριά.
Σήμερα τα ανταποδοτικά τέλη αντιστοιχούν σε παρακράτηση του 3% του ετήσιου κύκλου εργασιών των μονάδων ΑΠΕ, το οποίο αποδίδεται στους οικείους δήμους για έργα και στους κατοίκους στις περιοχές των πάρκων σε ποσοστό 60%-40%. Ωστόσο, με τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην εκταμίευσή τους δεν συνιστούν πλεονέκτημα για τις κοινωνίες που τα φιλοξενούν.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης δήλωσε τις προηγούμενες ημέρες στη Βουλή ότι πρέπει να περιοριστούν οι πολύ μεγάλες ακρότητες σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση σε συγκεκριμένες περιοχές και να ληφθεί υπ’ όψιν η νέα πραγματικότητα.
Τα φωτοβολταϊκά θα εξαιρεθούν από την εγκατάσταση σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, από τη στιγμή που θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε εγκαταλειμμένες αγροτικές γαίες που υπολογίζονται σε 6 εκατομμύρια στρέμματα σε όλη τη χώρα. Η άποψη που εκφράζεται είναι ότι τα φωτοβολταϊκά μπορούν να τοποθετηθούν οπουδήποτε στη χώρα, καθώς δεν θέτουν περιορισμούς όπως τα αιολικά, των οποίων η χωροθέτηση είναι συνάρτηση του αιολικού δυναμικού, με συνέπεια σε πάρα πολλές περιοχές να μην είναι εφικτό να λειτουργήσουν.
Στο νέο χωροταξικό θα ενσωματωθούν επίσης τα υπεράκτια αιολικά, που συνιστούν μια μεγάλη πρόκληση στον τομέα των ΑΠΕ, αλλά και οι μπαταρίες, καθώς αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης.
Ερχονται οι ρυθμίσεις για ΝΟΚ
Την ίδια στιγμή σε τεντωμένο σχοινί βαδίζει το ΥΠΕΝ στο θέμα του ΝΟΚ από τα βέλη επενδυτών και μηχανικών που βλέπουν ένα μεγάλο πισωγύρισμα της οικοδομής από τις αποφάσεις του ΣτΕ.
Στο ΥΠΕΝ έχει ξεκινήσει από τις αρχές του έτους η επεξεργασία της απόφασης που εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας που, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι στο τελικό στάδιο προκειμένου να θεσμοθετηθεί με Προεδρικό Διάταγμα για να ελεγχθεί από το ΣτΕ.
Το ΤΕΕ εκτιμά ότι το πάγωμα της οικοδομικής δραστηριότητας θα διαρκέσει για τα επόμενα τουλάχιστον δύο χρόνια (μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός), επηρεάζοντας πάνω από περίπου 3 δισ. επενδύσεων που προγραμματίζονταν για τα επόμενα 1-1,5 χρόνια.
Ο τεχνικός κόσμος εκφράζει τον φόβο οι αποφάσεις του ΣτΕ για τον ΝΟΚ να έχουν και συνέχεια, καθώς σε επόμενο χρόνο πιθανώς να υπάρξει απόφαση και για άλλες διατάξεις του ΝΟΚ, όπως τα υπόγεια στις οικοδομές, οι θέσεις στάθμευσης και τα υπόσκαφα που υπάρχουν στα νησιά.
Στο μικροσκόπιο της διερεύνησης του ΥΠΕΝ έχουν μπει όλες οι περιπτώσεις των οικοδομών που θίγει η απόφαση του ΣτΕ. Ασφαλείς κρίνονται σήμερα μόνο όσες έχουν εκδοθεί και έχουν υλοποιηθεί μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου με βάση το χρονικό ορόσημο του ΣτΕ.
Πρόνοια πρέπει να υπάρξει για τις άδειες που έχουν εκδοθεί και δεν έχουν προσβληθεί και δεν έχει γίνει ακόμη έναρξη εργασιών, αλλά και για εκείνες που έχουν εκδοθεί και εκκρεμεί προσφυγή σε βάρος τους, αλλά και για εκείνες που πάγωσαν λόγω προσφυγών, αλλά βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο εργασιών.
Πηγή: www.protothema.gr