Κυριάκος Μάτσης

Ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Κυριάκος Μάτσης υπήρξε μία από τις ηρωικότερες μορφές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου.

Γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1926 στο Παλαιχώρι της επαρχίας Λευκωσίας από αγρότες γονείς. Από τα μαθητικά του χρόνια άρχισε να διαφαίνεται η έντονη προσωπικότητά του. Μέσα από τα σωζόμενα νεανικά του κείμενα διαφαίνεται ο προβληματισμός και η προθυμία του ν’ αγωνιστεί, όχι μόνο για την απελευθέρωση της Κύπρου, αλλά και για κοινωνική δικαιοσύνη. Γράφει χαρακτηριστικά σε ένα μαθητικό κείμενο του:

Θα ριχτώ στον αγώνα. Θα πολεμήσω τίμια και παλληκαρίσια. Θ’ αγωνιστῶ για το λαό. Τον βλέπω αμόρφωτο και θέλω να τον μορφώσω, τον βλέπω αδικημένο και θέλω να τον δικαιώσω…

Ο Μάτσης αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο της Αμμοχώστου το 1945 και τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα πρώτα χρόνια των σπουδών του συμπίπτουν με τον Εμφύλιο Πόλεμο και ο Μάτσης εντάσσεται στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο. Δεν διστάζει όμως να υπερασπιστεί στο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης ένα συμπατριώτη κομμουνιστή που είχε καταδικαστεί σε θάνατο.

Το 1952 αποφοίτησε από τη σχολή του κι επέστρεψε στην Κύπρο, όπου άσκησε για λίγο το επάγγελμα του γεωπόνου. Με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα το 1955, εντάχθηκε μεταξύ των πρώτων στις τάξεις της ΕΟΚΑ.

Στις 6 Ιανουαρίου 1956 συνελήφθη από τις βρετανικές αρχές, εγκλείστηκε στα κρατητήρια της Ομορφίτας και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στα κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς, από όπου, στις 13 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, δραπέτευσε κι ενώθηκε πάλι με τους μαχητές τού αγώνα.

Μετά τη δραπέτευσή του με απόφαση του ηγέτη της ΕΟΚΑ, Γεωργίου Γρίβα, ανέλαβε τομεάρχης Κυρήνειας, με κύριο τομέα δράσης την οροσειρά του Πενταδάχτυλου. Στις 19 Νοεμβρίου 1958, ύστερα από προδοσία, το κρησφύγετό του στο χωριό Δίκωμο περικυκλώθηκε από ισχυρή δύναμη Βρετανών στρατιωτών, οι οποίοι τού ζήτησαν να παραδοθεί. Ο Μάτσης όμως προτίμησε να πεθάνει αγωνιζόμενος, παρά να πέσει ζωντανός στα χέρια των κατοχικών δυνάμεων.

Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να παραδώσουν το λείψανο του Μάτση στην οικογένειά του, και το έθαψαν στον περίβολο των κεντρικών φυλακών Λευκωσίας, πλάι στον τάφο του Γρηγόρη Αυξεντίου (στα Φυλακισμένα Μνήματα, όπως ονομάζονται σήμερα οι τάφοι των αγωνιστών που βρίσκονται στον περίβολο των φυλακών).