Ζανγκ Γιμού

Ο Ζανγκ Γιμού είναι ίσως ο πιο γνωστός κινέζος σκηνοθέτης κι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους σκηνοθέτες του κινηματογράφου. Οι ταινίες του εξερευνούν θέματα, όπως η σεξουαλική καταστολή και η πολιτική καταπίεση στη χώρα του και συχνά έρχονται αντιμέτωπες με τη λογοκρισία.

Ο Ζανγκ Γιμού γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1951 στην πόλη Σιαν της επαρχίας Σαανσί της Κίνας. O πατέρας του ήταν ταγματάρχης στον Εθνικιστικό Στρατό (Kuomintang) του Τσανγκ Κάι Σεκ και μπήκε στη μαύρη λίστα, όταν οι κομμουνιστές ανέλαβαν τον έλεγχο της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του 1940.

Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, ο νεαρός Ζανγκ εξαναγκάστηκε να εργαστεί σ’ ένα αγρόκτημα και αργότερα σ’ ένα εργοστάσιο. Το 1978, δύο χρόνια μετά το πέρας της Πολιτιστικής Επανάστασης, έγινε δεκτός στην Ακαδημία Κινηματογράφου του Πεκίνου, με συμμαθητές τον Τσεν Κάιγκε και τον Τιάν Ζουανγκζουάνγκ. Η ομάδα αυτή των κινέζων κινηματογραφιστών, γνωστή και ως «Πέμπτη Γενιά», θεωρούσε τις κινέζικες ταινίες χωρίς φαντασία και κακής ποιότητας και προσπάθησε ν’ ανοίξει νέους δρόμους με τη δημιουργία έργων που επικεντρώνονται σε κοινωνικά ζητήματα και την ιστορία της χώρας.

Μετά την αποφοίτησή του το 1982, ο Ζανγκ Γιμού εργάστηκε ως διευθυντής φωτογραφίας και το 1987 σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία με τίτλο «Κόκκινοι Αγροί» («Hong gaoliang»), με πρωταγωνίστρια τη Γκονγκ Λι στο ρόλο μιας γυναίκας που παντρεύεται χωρίς τη θέλησή της κι ερωτεύεται τον υπηρέτη του γηραιού και πάμπλουτου συζύγου της. Η ταινία υμνήθηκε από τη διεθνή κριτική και κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Στη συνέχεια, η Γκονγκ Λι εμφανίστηκε σε πολλά έργα του Ζανγκ, συμπεριλαμβανομένης της ταινίας του «Ζου Ντου: Σιωπηλοί Εραστές» («Ju Dou», 1990), στην οποία μία δυστυχισμένη από τον γάμο της γυναίκα ερωτεύεται τον ανιψιό του συζύγου της. Αν και απαγορεύτηκε στην Κίνα, γνώρισε διεθνή επιτυχία κι έγινε το πρώτο κινέζικο φιλμ που προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας.

Αρκετές από τις επόμενες ταινίες του προσέκρουσαν στην κινέζικη λογοκρισία. Μία από αυτές ήταν η μεγάλη του επιτυχία και υποψήφια για Όσκαρ «Σήκωσε τα κόκκινα φανάρια» («Da hong denglong gaogao gua», 1991), ένα δράμα που επικεντρώνεται στον τεταμένο και τελικά μοιραίο ανταγωνισμό μεταξύ τεσσάρων γυναικών για την εύνοια του ηλικιωμένου συζύγου τους.

Η επικράτηση του κομμουνισμού στην Κίνα και ο αντίκτυπός του σε μία οικογένεια είναι το θέμα της ταινίας «Να ζεις» («Huozhe, 1994), που έλαβε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, αλλά οι κινεζικές αρχές αρνήθηκαν ν’ αφήσουν τον σκηνοθέτη να παραστεί στην τελετή.

Το 1999 σκηνοθέτησε την ταινία «Ούτε ένας λιγότερος» («Yi Ge Dou Bu Neng Shao»), μία κριτική του εκπαιδευτικού συστήματος, που κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Την ίδια χρονιά μία ακόμη ταινία του επαινέθηκε από την κριτική. Πρόκειται για το ρομαντικό δράμα «Ο δρόμος για το σπίτι» («Wode fuqin muqin»), στο οποίο ένας γιος αφηγείται τον έρωτα των γονιών του.

Στις αρχές του 21ου αιώνα, ο Ζανγκ Γιμού εστίασε σε δράματα πολεμικών τεχνών. Ο «Ήρωας» («Yingxiong», 2002) προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας κι έγινε η ταινία με τις περισσότερες εισπράξεις στην Κίνα. Ακολούθησαν οι ταινίες δράσης «Ιπτάμενα Στιλέτα» («Shimian mai fu», 2004) και «Η κατάρα του κίτρινου λουλουδιού» («Man cheng jin dai huangjinjia», 2006).

Ο Ζανγκ Γιμού άλλαξε ξανά κατεύθυνση με το κωμικό θρίλερ «Μια γυναίκα, ένα όπλο κι ενα Noodle Bar» («San qiang pai an jing qi», 2009), ένα ριμέικ του αστυνομικού φιλμ των αδελφών Κοέν «Μόνο Αίμα» («Blood Simple», 1984), που διαδραματίζεται στην κινεζική έρημο.

Στο ιστορικό δράμα «Τα λουλούδια του πολέμου» («Jin ling shi san chai», 2011), αφηγείται την ιστορία ενός αμερικανού νεκροθάφτη (τον οποίο υποδύεται ο Κρίστιαν Μπέιλ) που φιλοξενεί μία ομάδα φοιτητών και ιερόδουλων κατά τη διάρκεια της Σφαγής του Ναντσίνγκ, κατά τη διάρκεια του Β’ Σινοϊαπωνικού Πολέμου το 1937. Στη «Μεγάλη επιστροφή» («Gui lai», 2014), η Γκονγκ Λι υποδύεται μία γυναίκα της οποίας ο γάμος καταστρέφεται, όταν ο σύζυγός της φυλακίζεται κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Ο Ζανγκ Γιμού συνεχίζει να σκηνοθετεί ταινίες με πυρετώδεις ρυθμούς και η πιο πρόσφατη δημιουργία του είναι το ιστορικό κατασκοπικό θρίλερ «Cliff Walkers», που θα είναι η συμμετοχή της Κίνας για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας του 2022.

Όταν τα έργα του δεν έρχονται αντιμέτωπα με τη λογοκρισία, ο Ζανγκ Γιμού έχει την αμέριστη συμπαράσταση της χώρας του. Το 2008 διηύθυνε την τελετή έναρξης των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου.